Spinvis - Spinvis (2002)

In één woord: briljant!

Dit album heb ik dus echt grijsgedraaid en ik kan er nog steeds geen genoeg van krijgen.
Ik schrijf zelf liedjes in het nederlands en toen ik 'Smalfilm' voor het eerst hoorde dacht ik direct zoiets van: wow, hij schrijft muziek zoals ik die zelf graag zou willen kunnen maken.
Ge-weeeel-dig dit, voor mij het beste nederlandse debuut van de jaren '00 tot nu toe...

Zowat de enige Nederlandse artiest van wie ik een album in huis heb, deze Spinvis. Niet dat onze Noorderburen maar wat lopen te klooien, maar ik volg het gewoon allemaal niet zo. Toen Luc de Vos, die destijds toch 'n bescheiden held van me was, zijn adoratie voor Spinvis openbaar maakte, ging ik op ontdekkingstocht. Even op schattenjacht in Batavierenland. En deze debuutplaat mag er inderdaad wezen!
Opener Bagagedrager breng ik altijd in verband met een prachtige scene uit de film Mar Adentro: het personage van Javier Bardem dat eindelijk bevrijd over de bergen en de zee zweeft. Dát soort hemelse gevoel roept deze song bij me op. Hoewel ik de uitvoering op Nieuwegein aan Zee nog heerlijker vind, mag de studioversie ook magnifiek worden genoemd. Tekstueel etaleert de Jong al meteen zijn eindeloze klasse met zijn volstrekt unieke parafrasering.
Of wat te denken van het dromerige, bijna slome Voor Ik Vergeet, met die verrukelijke pa-pa-pa's. De perfecte soundtrack voor luie zondagen waarover een waas van genegenheid sluimert.
Herfst en Nieuwegein, met de heerlijke zinsnede 'Vanaf hier is alles wat het lijkt', is een andere favoriet die baadt in dezelfde melancholische sfeer die ook in het mooie De Talen Van Mijn Tong te vinden is.
Ook de rest van deze Spinvis weet ik bijzonder te smaken, waarbij eigenlijk geen minder lied te ontwaren is.

Als kind zijnde had ik van die leuke prentenboeken van Seuss.
Absurde tekeningen van vreemde wezens.
Spinvis zou zo een karakter in een van die verhalen kunnen zijn.
Mooi gevonden naam, en ik zie de cartoon al zo op mijn netvlies.

Jezelf langdurig opsluiten op een zolderkamertje kan vreemde effecten opleveren.
Vervreemding van de wereld om je heen.
Erik de Jong koos voor vrijwillige opsluiting.
Monnik in een nieuwbouwwijk.
Verknipt geraakt door het vele muzikale plakwerk.
Ontleden tot een kaal geplukte kern.

Nooit iets begrepen van zijn teksten.
Meestal raak ik bij de tweede zin de draad al kwijt.
Ook ik wil intelligent overkomen.
Verkondig tegen andere de genialiteit.
Al zie ik weerspiegelend in hun blik steeds hetzelfde.
Kan iemand mij laten delen in dit grote geheim.

Vroeger had je van die boekenlijsten.
Verplichte literatuur.
Schrijvers waarvan je iets gelezen moest hebben.
Halverwege het verhaal naar de bibliotheek.
Vluchtig op zoek naar een geschikt uitreksel.
Omdat je er de ballen niet van snapte.

Wat kan het leven raar lopen.
Naar buiten treden met deze schizofreenachtige gedachtegang.
Huiswerk voor een psychiater.
Door iedereen bejubeld.
Neer gezet als componist van een meesterwerk.
Overal uitgenodigd.
Boekenbal.
Bij Adriaan van Dis op de koffie.
Potentiële Zomergast bij de VPRO.
Waarbij je uren lang kunt lullen over niks.
Als het maar interessant over komt.

Na een concert laat thuis.
Herhaling van De Wereld Draait Door op televisie.
Giel Beelen die met trots aankondigt een probeerseltje in handen te hebben.
Als een AIVD parasiet plundert hij de vuilnisbakken.
Op zoek naar nieuw materiaal.
Trots had je de vorige dag de eerste woordjes van je dochter op CD gebrand.
Waardoor die oude cassettebandjes eindelijk bij het afval konden.

Het leven als onbegrijpbare muzikant is zwaar.

Van die dingen om over na te denken: ‘Bagagedrager’ is eigenlijk de signature song van Spinvis, hoewel je ook kunt stellen dat ‘Ik Wil Alleen Maar Zwemmen’ dat is. Soit, voor mijn gevoel is ‘Bagagedrager’ toch wel de signature song, maar waarom eigenlijk? Is het niet eigenlijk gewoon omdat het het eerste nummer op de eerste Spinvisplaat is en velen zo kennis leerden maken met het typerende Spinvinsgeluid?

‘Bagagedrager’ was met dank aan een tv-uitzending over zoveel jaar Nederpop mijn eerste Spinviskennismaking denk ik, maar toch, dat eerste-track-op-het-eerste-albumverhaal gaat voor mij dus niet op en toch weer wel. Het kan er ook aan liggen dat de tekst een oplossing biedt: in het eerste couplet wordt het al duidelijk dat er een droomscene in zit. Klinkt het een beetje gek, dan is dat omdat het een droom is. Op dat moment zijn we klaar voor het middenstuk, waarin alledaagse beelden gekoppeld worden aan een soort moderne variant op Gorters ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid.’ En we zijn klaar voor Spinvis.

Eigenlijk zijn de liedjes soms nog raadselachtiger als er verklaringen of excuses worden gegeven voor de parades van beelden die voorbijtrekken. Narcose, dementeren of gewoon de twijfels die het astronautschap met zich meebrengt. En ik vergeet ook wel eens dingen, al heb ik een opmerkelijk goed geheugen voor allerlei triviale onzin en losse zinsflarden, maar dat dit debuut ook absoluut iets indierockerigs heeft, en dan ook zeker iets rockerigs met gitaren en zo, leek ik eerst niet eens op te willen merken.

Toch besluiten dat ik nog naar Spinvis wilde heeft me weer aan het debuut gezet en ondanks dat ik uit mijn hoofd nog weet hoe de nummers gaan, merkte ik wel dat ik nog wat moeite had met de teksten precies mee te zingen en in ‘Limonadeglazen Wodka’ (de prachtige uitsmijter weet ik nog wel) was ik zelfs ‘Ik had zelfs een echte traan/De as kwam in mijn oog’ eigenlijk vergeten. En dan nog weet ik nog precies hoe de plaat ging en heb ik genoeg gaten in mijn geheugen om me te laten verrassen. De teksten zitten vol met dingen die ik absoluut niet zou pikken in een gedicht, maar hier werkt het gewoon geweldig.

Dat die soms cut-upachtige teksten (ergens las ik dat iemand Spinvis er van verdacht dat hij z’n teksten van zijn kinderen jatte) vaak ook een coherent verhaal vertellen, soms redelijk aan de oppervlakte (‘Ronnie Gaat Naar Huis’, ‘Limonadeglazen Wodka’) en soms moet je wat puzzelen (‘Voor Ik Vergeet’, ‘In de Staat van Narcose’) zorgt er voor dat het geheel niet fragmentarisch wordt. De muziek is op een soortgelijke manier opgebouwd: samples (waar komen ze toch vandaan?), knip- en plakwerk en eigen partijen. Dit vormt ondanks soms inderdaad ‘tegenstrijdige’ partijen een geheel (ik herinner me m’n eerste Spinvisoptreden waar Erik met loops werkte, hij gebruikte een bijzonder lomp vervormde synthesizertoon in ‘Bagagedrager’ waar iedereen een beetje van schrok, Erik incluis, maar ook die partij vond zijn weg in het nummer en stoorde nergens). Zo is er uiteindelijk toch een touw aan vast te knopen, al is het soms even goed kijken hoe je naar boven moet klimmen.

Het gelijknamige album van Spinvis heeft zeker zijn charmes, maar ik ben er niet echt ondersteboven van. Het album start voortreffelijk met ”Bagagedrager” en ”Smalfilm”, maar dat zijn, samen met ”Ronnie Gaat Naar Huis” wel direct de beste liedjes van het album. De andere liedjes vind ik variëren van aardig tot helemaal niets. De teksten zijn poëtisch en bizar tegelijk. Ik vind het maar moeilijk om te doorgronden. Intrigerend is het zeker, dat dan weer wel. Zangtechnisch vind ik het ook niet allemaal je van het, al varieert het nogal per liedje. Het doe-het-zelf karakter heeft zeker zijn charmes, maar soms vind ik het ook behoorlijk irriteren. Zo’n tussendoortje als ”Mike Clark” vind ik volledig overbodig. Met een paar sterke liedjes, aangevuld met een paar aardige (maar ook wat missers), voorzien van originele teksten haalt ”Spinvis” voor mij net een voldoende. Maar kwalificaties als ”beste Nederlandstalige album” gaan mij in deze te ver.

Grootse 'kleine' klassieker. Toen ik dit album voor het eerst hoorde, was mijn hele idee van nederpop of wat daarvoor doorgaat naar de haaien. Heerlijk, wat een gruizige uithethoofdgekropen toetsenbordpop van een zolderkamergenie, in de geest van Smog en Sparklehorse. Ná Spinvis kwam nog veel meer goeds, maar dat is niet per se beter.

Er loopt een dunne lijn tussen geniale absurditeit en klinkklare onzin. Zo heb ik ooit, geïnspireerd door de Amerikaanse dichter John Ashbery, een surrealistisch gedicht geschreven waarvan ik nog steeds niet weet ik welke categorie het thuishoort. Het overkomt zelfs de allergrootsten, getuige teksten van Bob Dylan (Subterranean Homesick Blues) en David Bowie (Life on Mars?). En van Spinvis. Ik ben een vrouw van veertig met een sigaret, ik heb een buitenaardse stof in mijn bloed: heeft deze eigenzinnige bricoleur hiermee in de muziek bereikt wat David Lynch in de film en René Magritte in de schilderkunst bereikten? Of is het slechts kletspraat uit de kroeg, verteld door een idioot, vol geraas en gebral dat niets betekent? Wie zal het zeggen? Feit is dat Spinvis een bijzonder sfeervol plaatje heeft afgeleverd waar je lang op kan kauwen. Met zijn aparte stemgeluid en de hypnotiserende klanken van muzieksnippers die hij her en der gevonden heeft, knutselt hij op zijn zolderkamertje een warm, dromerig, meeslepend geluid in elkaar, dat doet denken aan triphop, psych- en progrock en pure pop, maar eigenlijk iets volkomen unieks doet. De nummers lijken uit een andere wereld te komen, maar tegelijk heel dicht van bij ons vandaan. Een nummer als Bagagedrager slaagt erin dat gevoel over te brengen van wakker worden en niet weten waar je de avond ervoor geweest bent en wat nu een herinnering is en wat een droom. Dan vergeef je de heer Spinvis dat de tweede helft van zijn album wat eentonig klinkt. Mijn vader bracht ook veel tijd door op zijn kamertje, maar met zoiets moois als dit is hij toch nooit naar buiten gekomen. Hij is ook niet teruggekeerd met een geniale plaat die Graceland heet toen hij in zijn midlifecrisis naar Zuid-Afrika trok.

N.a.v. dit topic hoorde ik deze plaat (weer eens).

Het feit dat ik dit album al een cijfer heb gegeven bewijst dat ik het al eens hoorde, maar kan het me eigenlijk niet zo heel goed meer herinneren. Dit album bevat natuurlijk het prachtige Bagagedrager. Maar er is meer, neem bijvoorbeeld de leuke fluit op Smalfilm, het dromerige Astronaut of het onbezorgde De Talen van Mijn Tong. Hij is geen zeer begenadigd zanger, maar het is een verhalenverteller. Dat past prima bij de muziek zo, al kan gaandeweg het album de stem mij wel iets meer tegen staan. Best een mooie plaat dit.

Ben best een grote fan van Spinvis, en zeker van zijn laatste drie reguliere albums. Ik was ook al fan van zijn debuut, maar draaide die de laatste jaren eigenlijk nooit meer. Daarom weer eens geluisterd.

En zeker, het blijft een bijzonder debuut. Al helemaal vanwege de totstandkoming. Maar nu, vele jaren later, vind ik het zolderkamergeknutsel minder charme hebben dan vroeger.

En wat de songs betreft: de eerste drie nummers zijn nog altijd Spinvis-klassiekers. Niet voor niets komen ze regelmatig langs in zijn setlists. Datzelfde geldt natuurlijk ook voor 'Ronnie'. Maar dat hoge niveau houdt hij niet het hele album vast. En dat zou ook wel erg gek zijn. Het luistert best wel lekker weg, maar blijft gewoon minder 'hangen'. Halfje eraf, dus.

Prachtige liedjes, vooral op de eerste helft van het album, met echo's van Beck en Air (althans die namen kwamen bij mij omhoog) en met een stem die sommigen misschien als saai zullen ervaren maar waar ikzelf vanwege de expressiviteit bij zowel de zang als de praatzang geen enkele moeite mee heb.
        Maar het zijn toch de teksten die deze plaat voor mij tot een meesterwerk maken, de overdaad aan dichterlijke beelden met talloze niet uitgelegde associaties in een vaak onbegrijpelijke samenhang die de suggestie van een soort William S. Burroughts-achtige cut-up technique wekt. Of de luisteraar hier iets zinnigs van kan of wil maken moet hij of zij maar voor zichzelf bepalen, maar de combinatie van begeleiding, melodie, stemtimbre en melancholie die uit sommige tekstfragmenten spreekt resoneert bij mij in ieder geval heel sterk. "het is nooit gebeurd maar dat is geen bezwaar / het is evengoed een soort van waar", de dichter liegt zijn waarheid bij elkaar. Nooit zal ik de verbijstering vergeten toen ik ontdekte dat iemand van wie ik nog nooit had gehoord toch feilloos wist hoe hij mij op de meest precieze wijze kon raken, tijdens de eerste keer dat ik Bagagedrager hoorde, en bij de Afsluitdijk viel de muziek opeens stil: "als je luistert naar de wolken, als je luistert naar de wind..." Nog altijd een magisch moment.