Black Sabbath - Cross Purposes (1994)

Het kortstondige samenzijn van Butler/Iommi/Dio mocht helaas niet lang duren, maar dat men de sound van Dehumanizer zo hard zou laten vallen had ik dan weer niet verwacht. Waar dat album doomy en loeizwaar was, gaat Cross Purposes weer een beetje de kant op van de meer gladde eind jaren '80 albums en dat is een keuze die... vreemd aanvoelt. En het is nog niet eens alleen dat, ook grunge heeft een beetje zijn entree gedaan, met als resultaat dat ik me bij Virtual Death toch echt afvroeg of het toch niet Alice In Chains was waar ik naar luisterde. Overigens een erg saaie track. Cross Of Thorns en Psychophobia vind ik verder wel weergaloze tracks en op het moment dat Immaculate Deception de versnelling ingaat is het ook allemaal heel tof. Helaas is de rest van die track oersaai. Dying For Love heeft dan weer wel weergaloze zangpartijen, al stelt het muzikaal een beetje teleur. Cardinal Sin heeft weer een weergaloos solostuk, maar Evil Eye kabbelt maar door en door.

Cross Purposes is niet slecht, maar heeft teveel tracks die het gewoon net niet zijn. Martin zingt fantastisch, de productie is goed en Iommi levert vooral fijn werk, maar de composities zijn vooral een beetje... meh.

Voorlopige tussenstand:
1. Heaven And Hell
2. Sabotage
3. Mob Rules
4. Dehumanizer
5. Master Of Reality
6. Sabbath Bloody Sabbath
7. Tyr
8. Headless Cross
9. Paranoid
10. Born Again
11. Technical Ecstacy
12. Cross Purposes
13. Vol 4
14. The Eternal Idol
15. Black Sabbath
16. Never Say Die
17. Seventh Star

Begin dit jaar heb ik deze cd een tijdje in de auto gehad. Nu kun je tijdens het rijden nooit volledig focussen op de muziek, maar dat na al die ritjes niks was blijven hangen, zegt eigenlijk wel genoeg. Nu ik Cross Purposes weer draai, hoor ik niets dat ook maar echt de moeite waard is. De plaat zit vol met midtempo doom. Tony Martin mag hier dan weer teruggekeerd zijn, maar zijn ingetogen zang maakt niet de indruk zoals de uithalen op The Headless Cross deden. Ook Iommi verkeert hier weer in een dip. Ieder nummer heeft hetzelfde tempo, dezelfde maat. Alleen de invulling wisselt per nummer weer een beetje. Het gaat er toch echt op lijken dat Black Sabbath met Dehumanizer de laatste goede plaat heeft gemaakt. Beetje lullig dat ze er daarna 25 jaar over hebben gedaan om de band op te doeken (afgezien van vette optredens).


Tussenstand:
1. Heaven And Hell
2. Sabotage
3. Mob Rules
4. Paranoid
5. Sabbath Bloody Sabbath
6. Masters Of Reality
7. The Headless Cross
8. Black Sabbath
9. Dehumanizer
10. Born Again
11. Vol. 4
12. Tyr
13. Technical Ecstacy
14. Cross Purposes
15. The Eternal Idol
16. Never Say Die
17. Seventh Star

Het is toch wel erg leuk om deze met alle hernieuwde aandacht weer eens af te stoffen. 'Cross Purposes' verscheen nadat een kort avontuur met Ronnie James Dio geëindigd was in een conflict over een kortstondige live reünie van de originele Black Sabbath in 1993.

Bijzonder was dat naast de terugkeer van Tony Martin ook het 'sobere' 90s geluid van 'Dehumanizer' plaatsmaakte voor het 80s geluid van 'Eternal Idol' en 'Born Again'. Donderende drums, gillende vocalen en veel reverb. Nummers als 'I Witness, 'Dying For Love' en het geweldige 'The Hand That Rocks The Cradle' liegen er wat dat betreft niet om. Enkel de tekstuele thema's pasten compleet in de tijdsgeest.

Er is ook veel klassiek Sabbath aan boord. Het slepende 'Immaculate Deception' en het afsluitende 'Evil Eye' vallen in die tijdloze categorie. Tony Martin haalt het uit zijn tenen. En de harmonieën geven het geheel een fraaie dimensie. 'Cross Of Thorns' is ook zo'n track die verrijkt is door de zanglijnen van Martin.

Dan is er nog 'Virtual Death'. De enige track die een versmelting met de jaren 90 laat horen. Helaas is dat vanwege de opzichtige verzen die wel heel erg hard van 'Dirt' van Alice In Chains zijn komen waaien. Niettemin een leuk experiment dat misschien wel laat zien dat er nog veel meer in 'Cross Purposes' had gezeten.

Al met al is het een zeer consistente Sabbathplaat die heel amusant is, maar net niet kan tippen aan 'Tyr' en 'Headless Cross'. Op Spotify maakte ik voor het eerst kennis met 'What's The Use?' Een bonustrack die niet op mijn exemplaar staat. En ach, ik miste er ook niet veel aan.

In zijn bio Iron Man vertelt Tony Iommi over de aanloop naar Cross Purposes: hoe Dio de groep verliet en voor twee shows werd vervangen door Rob Halford, met nog steeds Vinny Appice op de drumkruk die wél de tour met de groep afmaakte. Maar vooral gaat het over hoe Iommi werd gearresteerd in Californië omdat hij geen kinderalimentatie zou hebben betaald, in een bedreigende situatie in een cel zat, op borgtocht vrijkwam en zes weken in Florida wachtte tot hij zijn paspoort terug kreeg.

Eenmaal thuis in Engeland gaat het echter voorspoedig. Bobby Rondinelli belt omdat hij weet dat Appice weg is: "Kan ik komen?" Zijn stijl en persoon blijken goed aan te sluiten. En natuurlijk wordt zanger Tony Martin terug gevraagd, ook al heeft Iommi kritiek op diens podiumpresentatie: "He was very amateurish as far as that [his performance] was concerned. Overnight he went from working only local little venues in Birmingham to big stages everywhere."
Producer wordt Leif Mases, omdat de samenwerking met hem bij het nummer Time Machine op de soundtrack van Wayne's World goed was bevallen. In mijn oren deed hij een prima klus op Cross Purposes. Daarbij zit in Iommi's riffs soms iets dat verwijst naar de jaren '70. Ik zal ze dadelijk aantippen.
Martin zingt wederom sterk, nooit echter word ik geraakt door zijn stem - kwestie van smaak. Maar altijd staan er op een album van Sabbath wel weer riffs en solo's van Iommi die me pakken.

Mijn hoogtepunten zijn allereerst de opener, het uptempo I Witness met sterke riffs, swingende baslijnen en vlak voor het slot even vertragen met zo'n lekkere doomriff.
In Cross of Thorns is de gitaarsolo is mjammie, zij het te kort. Virtual Death heeft de klassieke doomriff, inclusief basintro en bovendien lekker gedrumd - alleen geen gitaarsolo?! Immaculate Deception begint eveneens slepend maar kent ook snelle delen én een solo, zij het niet zo spannend.

Dying for Love is warm-sferisch als Iommi's pseudo-soloplaat Seventh Star (1986). Plus details in de introsolo waar ik met de typische timing wél van opveer; het nummer wordt gaandeweg zwaarder maar duurt me te lang.
De swingende riff van Back to Eden heeft weg van All Moving Parts (Stand Still) van Technical Ecstacy (1976). Een los jaren '70-gevoel, met de zang van Martin en de productie in 1994-jasje en Iommi's twee solo's duren me veuls te kort.
Cardinal Sin gaat over een priester die zijn kind 21 jaar verborg. "That would be a very topical song now," meldt Iommi droogjes op, verwijzend naar de verhalen die nadien volgden. Weer een trage riff, maar deze pakt minder en de versnelling komt te laat.
Evil Eye is het nummer waarop Eddie Van Halen kwam meespelen. Als Iommi hem van het hotel ophaalt, wordt op verzoek van Eddie onderweg een kratje bier gescoord. De Amerikaan raakt dronken maar "he played a great solo over it. Unfortunately we didn't record it properly on our little tape player so I never got a chance to hear it!" Is het iemand opgevallen dat de riff wegheeft van die van Sabbath Bloody Sabbath (1973)? Pas op 3'58" viel het me op met die dubbele gitaarlijn.
Bonus What's the Use is lekker uptempo met knallende gitaarsolo, Iommi in geïnspireerde topvorm.

Label I.R.S. deed deze keer wél zijn best voor de promotie en mede daarom viel de verkoop mee: "Even though Cross Purposes wasn't a huge seller, it did all right".
Na een Europese tour volgt Zuid-Amerika met zowaar oudgediende Bill Ward terug op de drumkruk. Jammer alleen dat deze niet de muziek uit de periode Martin onder de knie krijgt. Tijdens de tour wordt snel duidelijk dat ze het beter bij Wards vertrouwde materiaal kunnen laten; zie de setlist van hun laatste optreden daar. Martin past zich goedmoedig aan en de andere Tony laat in zijn bio noteren: "Fair dues to Tony, he sang those old songs great."

Black Sabbath – Anno Domini 1989–1995

De box Anno Domini heb ik dit jaar natuurlijk binnen gedaan, met juist die vier Black Sabbath albums die ik nog niet op fysieke drager, in casu cd, had. Mijn geduld werd getest tot het uitkomen van deze prachtige box (en mijn duurste aankoop van 2024). Bedankt, Tony!

Het is sinds datum van aankoop al een aantal keren flink genieten geweest van ook dit album, welke ik voordien enkel kende als “pindakaasderivaat” / streaming, maar nu ik het echte ding kan in de lade mikken...

Een logisch vervolg op voorganger Tyr, op zijn beurt een logisch vervolg op Headless Cross, is dit. Meeslepende songs, meeslepende riffs en die uitstekende zanglijnen.

Virtual Death bevalt me minder want nogal saai en iets te nadrukkelijk leentjebuur gespeeld bij Alice in Chains, dat op zijn beurt toch ook schatplichtig is aan Black Sabbath, maar goed, het is maar een vaststelling van mij. Dying for Love had misschien beter achteraan het album gestaan, een rustige afsluiter kan ik altijd waarderen, de fade-out hiervan minder. Voor mij steken met kop en schouders uit, Cross of Thorns en The Hand That Rocks the Cradle.

De Mob Rules-reünie van Dehumanizer was geen lang leven beschoren. Dio en Appice eruit, Tony Martin terug van de bank en Bobby Rondinelli (ex-Rainbow) mocht eenmalig als trommelaar optreden. Cross Purposes pikt de draad tot op zekere hoogte terug op waar Tyr opgehouden was, maar heeft toch ook in teksten en sound op sommige nummers zeker de tijdsgeest van de jaren '90 in zich.

Het valt mij in deze luistermarathon op dat Sabbath vanaf midden de jaren '80 geleidelijk aan minder haar eigen paden baande, maar integendeel steeds duidelijker beïnvloed werd door andere hardrock- en metalgroepen. Zo krijg ik van de eerste twee nummers duidelijke vibes van het symfo-powermetalwerk van Savatage, met Tony Martin die als eeuwige kameleon het stemgeluid van Zak Stevens benadert. Overigens wel een prima openingssalvo, waarbij op I Witness het vette baswerk van Butler opvalt en Cross of Thorns een uitstekend epos is met lekkere gitaarsolo. Bij die laatste alleen jammer van de abrupte en vreemd geplaatste fade-out op het einde, ik luisterde hem op mijn telefoon de eerste keer en dacht echt dat iemand me belde. Voelt alsof het nummer nog niet klaar was.

Psychophobia is een korte, maar stevige knaller waarvan de teksten zijn geïnspireerd door de Waco Siege, waarbij de Amerikaanse overheid 51 dagen lang een kamp belegerde van de Branch Davidians (hieraan ontleent ook Davidian van Machine Head zijn naam). Virtual Death is dan weer zo'n voorbeeld van de invloeden overgenomen van andere bands: met dit riffwerk en deze vocale harmonieën had dit zo op een Alice in Chains-plaat kunnen staan. Maar zoals al door anderen benoemd: voor dit soort riffs heeft Alice natuurlijk zelf de mosterd gehaald bij Sabbath, dus het cirkeltje is mooi rond. Maakt allemaal niet uit, Virtual Death is best een lekker loom en onheilspellend beest, al twijfel ik bij de houdbaarheid ervan na veel luisterbeurten.

Immaculate Deception heeft niet de meest interessante strofes, maar komt helemaal tot leven als het gaspedaal wordt ingedrukt bij de refreinen. Rondinelli timmert er duchtig op los en het nummer bereikt haar climax met een gitaarsolo om duimen en vingers bij af te likken. Het rustpunt Dying for Love is een bombastische ballade met grootse refreinen, dik aangezette synths, veel chorus op de gitaren en teksten over de oorlog in het toenmalige Joegoslavië vanuit het perspectief van de burgers daar. Het is me muzikaal net iets te melodramatisch, al kan ik het bluesy solowerk van Iommi in de eerste minuut en het Maiden-achtige intermezzo op 3:40 wel waarderen.

Back to Eden is een oké, maar niet heel echt memorabel nummer met vooral weer Butlers stroperige baslijntjes en Iommi's solo's die lekker wegluisteren. The Hand That Rocks the Cradle schakelt effectief tussen melodische ballade en power-rock, gestoeld op een pittige hoofdriff, en is tekstueel geïnspireerd op het verschrikkelijke waargebeurde verhaal van kinderverpleegster Beverley Allitt, die meerdere baby's onder haar hoede vermoordde.

Bij de strofes van Cardinal Sin moet ik altijd denken aan Kashmir door de 'strijkers' (eigenlijk synth denk ik) die de gitaar accentueren. Halverwege wordt er een tandje hoger geschakeld en wordt de spanning opgebouwd naar een sterk hoogtepunt. Evil Eye is gebouwd op een gespierde hoofdriff zoals alleen Iommi ze schrijven kan. Martin was het volledige album al betrouwbaar sterk, maar hier levert hij zijn beste prestatie van de plaat af met een aantal uithalen om van te smullen. Een stoere basriff stuwt het nummer in de tweede helft naar haar slotfase.

Het gevoel dat overweegt bij dit album is: overal goed, nergens uitmuntend. Het is één van de meest consistente platen uit de volledige catalogus, maar tegelijkertijd is er niet één nummer waarvan ik het echt onder het neusje van de Sabbath-zalm zou scharen. Cross of Thorns komt nog het dichtstbij. Zo landt Cross Purposes onder de Martin-platen voor mij achter Headless Cross en Tyr, maar wel voor The Eternal Idol.

1. Heaven and Hell
2. Black Sabbath
3. Paranoid
4. Mob Rules
5. Sabbath Bloody Sabbath
6. Master of Reality
7. Headless Cross
8. Tyr
9. Vol. 4
10. Seventh Star
11. Cross Purposes
12. Dehumanizer
13. Technical Ecstasy
14. The Eternal Idol
15. Never Say Die!
16. Sabotage
17. Born Again