In de tijd dat deze cd uitkwam, begreep ik dat het Sufjan Stevens’ plan was om een cd te maken voor elk van de vijftig Verenigde Staten. Is daar eigenlijk ooit iets van gekomen? Hoe dan ook, Stevens dwingt respect af voor zijn ambities, net als met zijn muzikaliteit en veelzijdigheid: voor deze plaat schrijft hij alle teksten en muziek, speelt een stuk of dertig instrumenten, zingt alles zelf, en treedt op als producer.
Toch al niet kaal, werd de plaat vervolgens nog verder ingekleurd met trompet, strijkers, en een keur aan achtergrondkoortjes. Klanktapijten, neigend naar freakfolk en zorgvuldig geweefd door Sufjan, om zijn ook al erg folky liedjes te begeleiden, waarin het ruikt naar de bossen en gebergtes van Amerika, en beroemde inwoners van Illinoise (o.a. Abraham Lincoln) figureren. Het zou boeiend zijn, als de meeste liedjes me niet zo volledig koud lieten.
De eerste keer dat de Illinoise mijn aandacht volledig vast weet te houden, is pas bij nummer vier, John Wayne Gacy, Jr.
Sufjan mijmert hier over de beruchte, gelijknamige seriemoordenaar op een beheerste, maar intense manier, en de conclusie is werkelijk huiveringwekkend: ‘And in my best behaviour/ I am really just like him/ look beneath the floorboard/ for the secrets I have hid.’ Het is moeilijk om geen gemengde gevoelens te hebben bij het nummer, maar het zijn in ieder geval gevoelens, terwijl de plaat tot op dat moment mijn ene oor in, en de andere uit gaat.
Gelukkig komt Sufjan hierna met Jacksonville, het op één na beste nummer van de plaat, een zeer geslaagde smeltpot van bizarre folk en zuivere soul waarbij meeneurieën bijna een reflex is. Verderop zijn vooral Chicago en Prairie Fire That Wanders About sterk, maar tegen de tijd dat we bij het beste nummer aankomen, komen de smaakvolle, muzikale en rijke muzikale omlijstingen met eigenlijk mijn neus al uit.
Intussen trekt vooral het cd-boekje mijn aandacht, waarop niet zo zeer het lelijke artwork als wel de titels van de tracks de belangrijkste attractie vormen. De korte titels die ik tot hier noemde, zijn uitzonderingen. Veel van de tracks zijn gezegend met ellenlange, vaak grappige namen, vooral de tussendoortjes. Een daarvan gaat door het leven als A Short Reprise For Mary Todd, Who Went Insane, But For Very Good Reasons. Een andere werd opgezadeld met de title A Conjunction Of Drones Simulating The Way In Which Sufjan Stevens Has A Existential Crisis In The Great Godfrey Maze. De beste is echter wel de titel van het genoemde beste nummer, dat heet: They Are Night Zombies!! They Are Neighbours!! They Have Come Back From The Dead!! Ahhhhh!
Op dit nummer komen alle muzikale elementen van de plaat op hun sterkst bij elkaar, waarbij vooral de strijkers en de ritmesectie geweldig werk verrichten. Over een slim achtergrondkoortje dat de naam van de staat spelt (‘I-L-L-I-N-O-I-S-E’) zingt Stevens wat mij betreft de enige echte klassieker van de plaat de zevende hemel in: ‘I tremble with the nervous thought/ of having been at last forgot’.
De rest van de cd is bij vlagen fraai, soms zelfs schitterend, maar de folky liedjes en de gelaagde arrangementen zitten elkaar vaak in de weg, en veel ideeën slaan dood in het nuffige, dandyeske sfeertje dat waarin de plaat voorkabbelt. (Noem het een Belle And Sebastian-syndroom) Het is allemaal net iets te subtiel, te excentriek-smaakvol.
Je krijgt het idee dat Sufjan te veel tegelijkertijd wil doen, en op hetzelfde moment ook een beetje verstoppertje aan het spelen is tussen zijn wilde ideeën en muzikale omlijstingen.
Ik vind het moeilijk om een echte band te krijgen met Illinoise. Tot op het laatst klinkt de plaat aardig, en ook de titel van de afsluiter is een juweeltje: Out of Egypt, Into The Great Laugh Of Mankind, And I Shake The Dirt From My Sandals As I Run. De bijbehorende muziek is een soort door piano geleide geluidscollage.
Dan is het afgelopen. Een uur en een kwartier muziek achter de rug, waar je weinig negatiefs over kan zeggen. Maar bijzonder indrukwekkend? Mwah. Ik heb de cd aangeschaft toen hij uitkwam, en ik draai hem zelden. Misschien zou ik ‘m nog vijftig keer aandachtig moeten luisteren, ‘m ‘leren waarderen’, maar daarnaast ligt mijn stapel favorieten, met Dylan en Mingus en The Kinks en Coltrane en The Beatles.
Te veel muziek, te weinig tijd. Deze plaat is er nog niet in geslaagd om te komen bovendrijven in het enorme aanbod.