Porcupine Tree - Deadwing (2005)

Deadwing - Porcupine Tree (2005)

Deadwing is voor mij het eerste album van Porcupine Tree, een album dat is aangeraden door een van mijn vrienden. De afgelopen tijd maakte Porcupine Tree een enorme stijging aan populairiteit door. Dit kwam waarschijnlijk omdat dit jaar het nieuwe album van deze groep onder leiding van Steven Wilson is uitgekomen.
Fear Of A Blank Planet lijkt naar mijn mening in veel opzichten op dit album. De opbouw en het soort nummers is ongeveer hetzelfde.

Voor mij een zeer experimentele, maar zeer geslaagde uitstap naar de wat hardere vorm van Rock. Normaal houd ik me meer bezig met Pop/Rock/”Folk” en dat soort dingen, maar het werd nu tijd voor iets anders. Zoals ik al zei won Porcupine Tree bij ons op school een heel stuk aan populariteit. Ik dacht eerst altijd dat dit een soort muziek was dat dicht in de buurt kwam van Metal. Dat had ik dus fout.

De opener van het album en tegelijkertijd de titelsong begint rustig en bouwt op naar een stevig, met soms harde uitschieters, nummer. Deadwing is de naam. 9 minuten lang genot van de bovenste plank! Ook als het nummer drijgt af te lopen in een kalm voortkabbelend muziekje krijg je nog een soort outro van zo’n anderhalve minuut wat wéér voor verrassing zorgt! Hierop volgt dan gelijk het tweede nummer met een geweldig refrein: Shallow. Steeds die uitroepen: Shallow! Shallow, Give it to me, give it to me! Heerlijk.
Lazarus daarentegen is een bloedmooi liedje met een geweldig pianoloopje en een catchy melodie. Het grijpt je en laat je niet meer los.
Halo vormt naar mijn mening hierna de opmaat naar een van de beste songs ooit gemaakt. Een briljante opmaat al zeg ik het zelf. Maar daarna komt toch echt zo’n monster van een nummer; Het 12 minuten durende Arriving Somewhere But Not Here! Wat een song. Zo eindeloos lang, en het verveeld geen seconde. Ik zeg niet gauw van nummers dat elke noot klopt, maar bij deze edelsteen is deze uitspraak zeer gepast!
Na dit nummer ben je echter ontzettend verwend geraakt en wil je eigenlijk het nummer nog een keer opzetten. Maar de CD gaat door en er staan nog meer nummers op. En helaas, ook bij Porcupine Tree kan je missertjes bespeuren. Mellotron Scratch is dan niet een zeer slecht nummer, maar op dit album kan je toch gerust zeggen dat het beneden het niveau ligt.
Gelukkig maakt Open Car het weer een beetje goed en met The Start of Something Beautiful kan je weer zeggen dat Porcupine Tree weer op het niveau zit van het begin van dit schijfje.
Dan rest ons nog een nummer: Glass Arm Shattering. Na alle geweld van de voorgaande nummers toch een nummertje wat ik nog steeds niet begrijp. Misschien komt dit omdat het het laatste nummer van de CD is (die nummers begrijp ik vaak pas als laatste), maar het kan ook gewoon zijn dat ik het simpelweg geen leuk nummer vind.

Na deze muzikale ontdekkingstocht ben ik tot de conclusie gekomen dat dit album het dubbel en dwars waard is om een plekje in mijn top 10 te krijgen. Ook de al eerder gegeven 4,5* is de CD dubbel en dwars waard.
Toch jammer dat Porcupine Tree met hun laatste album probeerde dit kunstje wat ze hier geflikt hebben, nog een keer te produceren. Als het nou goed was gelukt OK! maar het is niet zo. Jammer….

Deadwing, oftewel In Absentia 2, toont weer hoe Porcupine Tree er in slaagt om een mooie balans te vinden tussen rock en metal. Dankzij de typische Steven Wilson productie (wat klinken de gitaren en drums hier weer lekker zeg!) hebben ze een erg gespierd geluid, waardoor ze zelfs de meest banale gitaarriff indrukwekkend kunnen doen klinken. Met zware zang zou het bijna klinken als Opeth, maar Steven Wilson heeft zo'n zijdezacht stemmetje dat als glijmiddel werkt voor de muziek om je gehoorgang binnen te dringen en zich in je hoofd te nestelen. Doe daarbij de rockdrums en het occasionele melige pianomoment en je hebt uitstekende metal-light.

De nummers blijven wel erg braafjes allemaal, wat ook de reden is dat ik mijn score nog binnen de perken houd. Het blijft meestal strofe/refrein, met dan op het einde een muzikaal stukje dat eigenlijk gewoon dezelfde riff is met wat franjes hier en daar. Spijtig, want wanneer ze afwijken van dit procédé (Arriving Somewhere But Not Here) wordt het nummer meteen nog een pak beter. Over breedte is de muziek dus erg sterk, maar echte uitschieters ontbreken een beetje. Net daardoor vind ik bijvoorbeeld A Perfect Circle beter als het op stevige rock aankomt.

De nummers zelf dan. Deadwing en Shallow vormen een uitstekend openingsduo. Het populaire Lazarus vind ik dan weer heel wat minder. Sowiezo heb ik het meer voor de hardere kant van Porcupine Tree, en dat is dat pianoriedeltje me misschien net wat te melig. Gelukkig is Halo weer een echt rocknummer, en Arriving Somewhere But Not Here is helemaal top. Mellotron Scratch is dan een rustmoment dat wel erg lang blijft voortkabbelen vooraleer er iets gebeurt. De resterende drie nummers zijn iets steviger, maar dus altijd hetzelfde procédé.

Ik blijf bij mijn waardering van 3,5*. Deadwing is erg leuke muziek, maar ontbreekt spanning en climax om echt te beklijven.

Kort door de bocht geformuleerd was met Deadwing de transformatie van Porcupine Tree van rockband tot metalband compleet. Waar op In Absentia (en in veel mindere mate al op Stupid Dream en Lightbulb Sun) wat heen en weer gezwalkt werd tussen de oude kruisbestuiving van atmosferische prog en alternatieve rock enerzijds en een steviger geluid anderzijds, is hier alles tot een overdonderend totaalgeluid versmolten. Verdwenen zijn de verwijzingen naar krautrockbands en Pink Floyd, veel manifester zijn bands als Tool en Opeth.

Vlaggenschip van deze transformatie is het titelnummer: een bijna tien minuten lange exercitie in onnavolgbare, doch geen enkel moment onnatuurlijke ritmes en breaks. Steven Wilsons performance is wellicht killer dan ooit tevoren en het werkt!

Waar de kwaliteit van het openingsnummer in het ongrijpbare zit, is de rest van de cd vooral aanwijsbaar effectief: een geslaagde ballad die net niet over het randje gaat (Lazarus), een epic dat op het eerste gezicht ook met de helft van de tijd toegekund had, maar dat uiteindelijk gewoon twaalf minuten goed is (Arriving Somewhere But Not Here) en een beuknummer dat fans van het begin af verdeeld heeft (Shallow).

Evenwichtiger dan zijn voorgangers en origineler dan zijn opvolgers: voor mij is Deadwing de beste van de 'nieuwe' Porcupine Tree. Als het niveau van de eerste vijf nummers over de hele cd gehandhaafd was, hadden er vijf sterren ingezeten. Omdat het wat mij betreft na Arriving Somewhere... toch allemaal net wat minder spannend wordt, blijf ik op een nog steeds hoge 4½* steken.

Wat mij betreft is "Deadwing" een van de beste progressieve rockplaten van de jaren 00. Porcupine Tree en dan met name multi-instrumentalist en muzikale duizendpoot Steven Wilson maken progressieve rock van het hoogste niveau. De sfeer is bepalend voor de plaat en Wilson en consorten zorgen voor een goede afwisseling tussen rock, regelmatig aangevuld met stevige metalinvloeden, en sfeervolle geluidsescapades. Deze afwisseling wordt niet alleen toegepast bij de nummers onderling, maar ook binnen de songs laveert Porcupine Tree soms van het ene uiterste naar het andere. De overgangen echter zijn subtiel en gestructureerd. Het lijkt daarom wel alsof elk nummer een verhaal vertelt en de muziek verschillende emoties weergeeft. Hoogtepunten zijn het epische "Arriving Somewhere But Not Here" en het van geweldig baswerk voorziene "The Start of Something Beautiful". "Deadwing" is een spannende en intrigerende plaat die van begin tot eind boeit. Wat mij betreft een hoogtepunt in het genre.

Porcupine Tree vormt met Deadwing voor mij het hoogtepunt uit de bandgeschiedenis. In het spookachtige verhaal ontwaken we in de wereld van geesten. Steven Wilson weet zijn verhaal over te brengen in hevige metalriffs, indrukwekkende pianostukken en zijn indringende stem. In Deadwing en Shallow doemt de geestenwereld op vol gevaren en de meest intrigerende gebeurtenissen. Lazarus is een emotioneel juweeltje van het hoogst denkbare niveau. Klassieker Arriving Somewhere But Not Here spant de kroon met zijn opbouw in een duistere wereld. Het nummer ontspoort in totale gekte van gitaargeweld en overweldigende solo’s. Het album zoekt de weg tussen schoonheid en kwaadaardigheid en is één van de kunststukjes van de band.

Vandaag maak ik er maar eens een leuk Steven Wilson dagje van. Mocht het allemaal toch wat te eentonig worden, dan kan ik altijd nog de samenwerkingsverbanden met andere grootheden erbij slepen. Dat is natuurlijk wel zo slim bekeken van die meneer Wilson. Maar hij hoeft voor eentonigheid niet bang te zijn, denk ik. Alleen de muziek van Porcupine Tree al, is zo rijk aan stijlen met evenzovele gradaties aan schoonheid, dat je altijd wel een paar albums - of gedeelten ervan - kunt vinden die de moeite van het beluisteren waard zijn. Vandaag wil ik naast wat solowerk, minstens vijf albums van Porcupine Tree uit dat enorme oeuvre van Wilson kiezen.

Ik kende Steven Wilson tot voor kort eigenlijk alleen nog maar van naam en de vele remixen van o.a. XTC en Yes. Vorige week nog heb ik dat schitterende (solo)album Hand. Cannot. Erase. aangeschaft en dat is zo goed bevallen dat ik nu met wellicht iets andere oren naar de Porcupine Trees ga luisteren.

Deadwing heb ik een paar weekjes terug ook al een keer of wat de revue laten passeren. Helaas kon ik er op dat moment nog niet zo veel mee - wel aardig, maar niet echt bijzonder - totdat ik gisteravond tijdens een live uitvoering van Arriving Somewhere But Not Here ergens op YouTube omver werd geblazen door een 'saai uitziend' mannetje met een gitaar. Dat saaie kereltje, weliswaar nog altijd zonder opsmuk, veranderde ineens in een zeer imponerende, knappe verschijning. #hoestmogelijk
Wat een fraaie uitvoering was dat trouwens. Daarbij mag ik uiteraard de ander bandleden niet vergeten te vermelden, zoals de immer vriendelijk glimlachende bassist, de geweldige trommelaar Gavin Harrison, die andere fantastische gitarist - ben de naam even kwijt - en natuurlijk toetsenist Richard Barbieri. Die laatste meneer kende ik natuurlijk al vanaf de eerste klanken van de formatie Japan. Mocht ik iemand zijn vergeten, dan is dat niet met opzet! Ik ga er beslist nog een keertje naar kijken én luisteren.

Deadwing, Fear of A Blank Planet en In Absentia staan met name voor vandaag op de lijst. Ik wil nog twee andere Porcupine Trees hebben.

Welke zal ik er nog bij pakken?

Door alle muziek (prog en anderszins) die ik de afgelopen jaren tot me genomen heb, is Porcupine Tree in mijn collectie een beetje ondergesneeuwd. Stupid dream, In absentia en Fear OABP staan me nog heel goed voor de geest, maar Deadwing is behoorlijk weggezakt. Nochtans is dit #191 in de MusicMeter-top-250, en één draaibeurt later is me al geheel duidelijk waarom. Met name de twee langste nummers klinken alsof ze niet anders hadden kúnnen klinken, alsof ze zijn ontworpen door een bovennatuurlijk componist (geen religieuze connotatie of heiligverklaring van SW bedoeld) die niet in staat is om noten, akkoorden of melodieën te schrijven die niet "juist" zijn en niet precies "daar" horen, zo perfect zijn die nummers en hun arrangementen en solo's. Van de kortere stukken spreken Shallow en Halo me allebei minder aan vanwege matige melodieën, en in Mellotron scratch lijkt een echt mooi nummer te zitten dat er maar niet uit wil komen, maar het laatste trio is dan weer geweldig. Heel bijzonder hoe Steven Wilson loodzware metalriffs kan inzetten (Deadwing, Arriving somewhere, Open car, The start of SB) in dienst van een dromerige sfeer. En de enige reden waarom ik het wonderschone Lazarus niet als favoriet heb aangevinkt is omdat het titelnummer ongeveer twee maal zo lang duurt (en dus ongeveer twee maal zoveel wonderschoons biedt) en Arriving somewhere zelfs drie maal. Geheel onterecht door mij veronachtzaamd, deze band.

Ik beluisterde dit album n.a.v. dit topic.

Geen idee wat ik moet verwachten bij deze band. Ken dit album nog niet. Bij het beluisteren van dit album heb ik een beetje het gevoel dat ik weer terug ben bij het begin van dit topic. Veel gitaren, veel schreeuwerige donkere zang. Rammen, knallen en daarna nog meer rammen en knallen. Als de zanger zingt geen slecht stemgeluid trouwens. Maar met dat geram op de instrumenten kan ik gewoon (nog steeds) niet veel. Dit is simpelweg niet voor mij weggelegd. Al zitten er een paar nummers tussen die het wat rustiger aan doen.

Weer eens opgezet naar aanleiding van de documentaire die bij de deluxe editie zit en op YouTube te vinden is (voor nu...).

Overigens een tegenvallende documentaire met teveel focus op het (onsuccesvolle) filmscenario waar het album op gebaseerd is. Documentaire van In Absentia was veel interessanter - ook een aangrijpender onderwerp door de behoorlijke switch qua stijl.

Dan is Deadwing toch een album dat tussen 2 meesterwerken ligt en zo wel vaak genoemd wordt tussen de favorieten maar zelf niet een meesterwerk is (imo). Dat neemt niet weg dat dit een heel sterk album is met prachtige nummers. Arriving Somewhere But Not Here is bijvoorbeeld één van de beste Porcupine Tree nummers.

Ik denk wat het album niet ten goede komt is dat het de soundtrack had moeten worden van een film. Ook toegegeven door Steven Wilson kwam dit vooral door gebrek aan betere ideeën. Waar In Absentia en Fear of a Blank Planet wel duidelijk (semi-)conceptueel zijn ontbreekt de samenhang hier nogal. Jammer want dit was Porcupine Tree op zijn best.

Ik zet het album wel graag regelmatig op - daar zijn de nummers te goed voor. Maar ik heb dit album nooit zo hoog hebben staan als zijn voorganger en opvolger. 4* perfecte score.