Ik kwam op het spoor van dit album via YouTube. Bij een tribute-video werd Something I Can Never Have gedraaid. Ik vond dat meteen een heel mooi nummer en ben meteen gaan opzoeken van wie het was en op welk album het stond. Een paar maanden later kocht ik het album, samen met zijn opvolger The Downward Spiral. Ik kende toen inmiddels ook al Head Like A Hole, Terrible Lie en Sanctified van deze plaat: alle drie uitstekende nummers. Ik ben hem met veel verwachtingen gaan luisteren en ik werd toch een beetje teleurgesteld. Ik kwam tot de conclusie dat de vier willekeurige nummers die ik van deze plaat geluisterd had ook de vier beste van de plaat waren en dat de rest wat minder was.
Head Like A Hole is een uitstekende opener. Een mooi gelaagd intro waarna een NIN-tirade start die ook nog eens swingend is. Dit vloeit heel mooi over in het woedende en dreigende Terrible Lie. In het refrein creëert Trent Reznor met zijn keyboard een naargeestig, kaal landschap. Een angstige muis rent over deze vlaktes heen, op zoek naar een verstopplek, terwijl een bloeddorstige arend over de vlaktes heen vliegt en zich klaar maakt om zich op zijn weerloze prooi te storten. Ik weet bij dit nummer nooit of ik de muis ben of de arend.
Dan komt Down In It. Begint heel interessant, maar maakt zijn pretenties niet 100 % waar. Wel een goede tekst en hoewel het een van de mindere nummers van de plaat is hoor je toch dat Reznor heel creatief is. Bij Down In It luister ik mijn oren uit, als ik het zo mag noemen. Zoveel geluidjes en melodielijntjes.
Dan zijn we aanbelandt bij de twee beste nummers van de plaat, die het mooiste zijn als je ze in combinatie met elkaar luistert: Sanctified en Something I Can Never Have. Dit omdat ze zo mooi in elkaar zijn vervlochten, zo erg bij elkaar horen, dat ze net zo goed als een lang nummer op de plaat hadden kunnen staan. Sanctified: een beklemmend klaaglied. Reznor is wanhopig omdat hij een kant op gaat die hij niet wil, maar er zelf geen controle over heeft. Ik stel me zo voor: een alcoholist die zijn verslaving nooit heeft willen erkennen, altijd heeft gezegd zo te kunnen stoppen, altijd in de waan is gebleven dat hij de controle nog had, die als hij wil stoppen tot de ontdekking komt dat hij echt verslaafd is en dat de controle nu heel ergens anders ligt. Sanctified gaat niet over een drugs-, rook- of alcoholverslaving, maar over verslaafd zijn aan een meisje. Reznor zit verstrikt in een liefde die zijn leven langzaam afbreekt, maar kan niet meer ontsnappen. Tussen alle wanhoop in, klinken in de verte al geluiden van Something I Can Never Have. Als iets dat op de loer ligt, in het verschiet ligt, maar nog niet helemaal te voor schijn komt. Reznor is woest op zichzelf; doet zichzelf pijn; probeert zijn woede te bekoelen met bloederige wonden. Dan bereikt Reznors lied van zelfbeklag zijn climax.
I AM SANCTIFIED INSIDE YOU zingt hij wanhopig, en dat is het moment waarop hij op zijn knieën zakt en verdoofd op de grond gaat liggen, toegevend aan de roep van de diepte. Het bloed stroomt uit zijn zelf veroorzaakte wonden, de levenslust loopt uit hem weg, terwijl hij hulpeloos op de koude vloer ligt. Hij doet geen poging meer om zijn triestheid weg te drukken en laat alles over hem heen komen in de vorm van de donkere nacht. De tv klinkt nog zachtjes op de achtergrond, maar alles gaat nu aan hem voorbij. Alleen hij, zijn depressie en zijn trieste herinneringen zijn er nu nog. Snijdende geluiden klinken, geluiden die door merg en been gaan, als een grote zaag die door hem heen getrokken wordt en die op zijn moordende weg zoveel moois kapot maakt. Pianotonen klinken, donkere bastonen werken hierop in. Something I Can Never Have is begonnen. Hij denkt terug aan tijden toen het beter was... en hij denkt aan hoe hij dat alles vernield heeft.
You'll make this all go away, you'll make this all go away
Hij smeekt om genade, om een eind aan al zijn pijn. Hij smeekt om nog een kans, om alles nu beter te doen. Maar hij weet dat hij dat nooit kan krijgen, en dat dat zijn vloek is. De vloek die hij de rest van zijn leven zal moeten meedragen. Het einde van het nummer is als een bijna dood-ervaring. Een aantal seconden staat de hoofdpersoon direct in contact met het hiernamaals, met de dood, maar het nummer eindigt weer terug op de aarde, waar hij nog steeds hoort.
Na dit nummer kan ik niet meer echt lyrisch zijn over dit album. Kinda I Want To, Sin, Ringfinger: het zijn best goede nummers maar ze doen me veel minder dan het latere werk van NIN en ook minder dan de eerdere nummers van dit album. En dat maakt Pretty Hate Machine voor mij een beetje een vreemd album. Het merendeel zijn wel aardige nummers, maar niet ontzettend goed. Een beetje zoals een debuut voor mij wel mag klinken, namelijk een artiest/band die de ambities al wel heeft, maar ze nog niet op volle kunnen uitwerkt. Een debuut met wat experimenten in een pril stadium. Maar dan opeens staan er twee dijken van nummers op (moet ik zeggen welke ik bedoel?

) die zo bovennatuurlijk goed zijn, en die eigenlijk tot het beste werk van NIN behoren, zodat het lijkt alsof deze band zojuist zijn grootste meesterwerk heeft afgeleverd. Daarom een ongebruikelijk debuut. Mijn eindscore is een 4.0 omdat Sanctified/Something I Can Never Have echt heel veel goed maken.